"Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΩΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ"

Δημοσίευση στο περιοδικό «ΔΕΛΤΙΟ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ» τ. 28/2010, σσ 117-121

Η διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση με εφαρμογές των ΤΠΕ

Παύλου Νικόλαος¹

¹Καθηγητής Θεολόγος, 14^ο Γυμνάσιο Λάρισας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης εκτός από θρησκευτικά κείμενα αποτελούν και πολιτισμικούς πυλώνες, που βοηθούν στην κατανόηση σύγχρονων νοοτροπιών και πρακτικών. Πρέπει λοιπόν οι διδασκαλίες που περιέχουν να παρουσιάζονται με έναν τρόπο ευχάριστο και οικείο στους μαθητές. Η συμβολή των ΤΠΕ σε αυτή την προσπάθεια του διδάσκοντα είναι καθοριστική. Ουσιαστικά αποτελούν ένα βασικό μέσον, που κάνει τη διδασκαλία των «δύσκολων» παλαιοδιαθηκικών εννοιών να είναι περισσότερο προσιτή και κατανοητή στη σύγχρονη σχολική τάξη.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Παλαιά Διαθήκη, Επικαιροποίηση, Σύγχρονο σχολείο

Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΩΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΑΓΑΘΟ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η Παλαιά Διαθήκη αποτελεί για τους χριστιανούς, όπως είναι γνωστό, το πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής. Περιλαμβάνει 49 βιβλία, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης εκκλησίας, τα οποία χωρίζονται σε τρεις ομάδες: Τα ιστορικά, τα ποιητικά ή διδακτικά και τα προφητικά (Κωνσταντίνου, 1998). Σε αυτά, μέσα από τις καταγραφές αφηγήσεων, λατρευτικών και προφητικών πρακτικών παρουσιάζεται η συνάντηση του Θεού με την ανθρώπινη ιστορία και η φροντίδα του γι’ αυτή. Ανήκει, ως κείμενο, στη θρησκευτική λογοτεχνία, ενώ έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, αφού πολλές εκφάνσεις του έχουν επηρεαστεί από τα παλαιοδιαθηκικά κείμενα. Οπότε τα βιβλία της, εκτός από θρησκευτικά μνημεία, είναι και πολιτιστικά αγαθά που αφορούν το μαθητή που ζει και κινείται μέσα σε αυτόν. Η γνωριμία μαζί της είναι λοιπόν απαραίτητη για τη κατανόηση και την ερμηνεία βασικών πτυχών του.

Σύμφωνα με το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα της Βθμιας Εκπαίδευσης στοιχεία από την Παλαιά Διαθήκη διδάσκονται στην Α΄ Γυμνασίου, ενώ αποσπασματικές αναφορές σε αυτή γίνονται και στη Β’ Λυκείου, στα πλαίσια της παρουσίασης της δογματικής διδασκαλίας της Ορθόδοξης εκκλησίας. Η θεματολογία περιλαμβάνει αφηγήσεις από όλα σχεδόν τα παλαιοδιαθηκικά βιβλία. Έτσι οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την εποχή των Πατριαρχών, τα γεγονότα της Εξόδου από την Αίγυπτο, τον προφητικό λόγο, τις αναφορές στη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου κ.α.

Με μία πρώτη ματιά όλα αυτά φαίνονται πως μπορούν πολύ εύκολα να γίνουν κατανοητά από τους μαθητές. Άλλωστε, σύμφωνα με την τρέχουσα αντίληψη, η Παλαιά Διαθήκη είναι ένα κείμενο «απλό», αφού περιέχει «ιστορίες» με περιγραφικό χαρακτήρα, που μπορούν να παραμείνουν στη μνήμη χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Μάλιστα, αυτή η εντύπωση είναι εν πολλοίς υπεύθυνη και για μία κατάταξη των Θρησκευτικών στα λεγόμενα «δευτερεύοντα» μαθήματα, μιας και θεωρούνται πως προσφέρουν γνώσεις με απλουστευτικό χαρακτήρα, που δεν αφορούν άμεσα τον σύγχρονο άνθρωπο. Σε αυτό βέβαια συμβάλλει και η αντίληψη πως η κατεύθυνσή τους είναι απόλυτα κατηχητική-ομολογιακή, οπότε δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν πως δύσκολα μπορούν να έχουν θέση σε ένα ωρολόγιο πρόγραμμα που απευθύνεται σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως είναι η σημερινή ελληνική.

Όμως τα παραπάνω αδικούν και τον πλούτο των πληροφοριών που προσφέρουν τα Θρησκευτικά, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ερμηνεία του σύγχρονου κόσμου, και την Παλαιά Διαθήκη ειδικότερα. Το περιεχόμενο των θεωρούμενων «απλών» ιστοριών που περιέχει είναι σύμφωνο με τον τρόπο σκέψης και τη νοοτροπία των ανθρώπων της ανατολής, που χρησιμοποιούσαν ως μέσο την αφήγηση για να περιγράψουν τις έννοιες που ήθελαν να παρουσιάσουν, τις αντιλήψεις τους, και το κοσμοείδωλό τους. Αυτό σημαίνει πως η παράθεση μιας διήγησης που μπορεί να αφορά, για παράδειγμα, τις περιπέτειες ενός βοσκού, όπως ο Αβραάμ, αποσκοπεί να αναδείξει ιδέες, τρόπους επικοινωνίας, πολιτιστικά, φιλολογικά και θρησκευτικά αγαθά που είναι απαραίτητα για την κατανόηση νοοτροπιών και αντιλήψεων που έχουν διαμορφώσει και συνεχίζουν να επηρεάζουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό (Κωνσταντίνου, 2008).

Οπότε, όπως γίνεται αντιληπτό, μάλλον είναι δύσκολο να γίνει η σωστή πρόσληψη όλων αυτών των μορφωτικών στοιχείων από το μαθητή της Α΄ Γυμνασίου. Ειδικά ο παραδοσιακός τρόπος μετάδοσής τους από το σχολικό εγχειρίδιο δε βοηθάει, αφού εμποδίζεται η αυτενέργεια των παιδιών και αναδεικνύεται το δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας, αφού προβάλλει την «αυθεντία» του βιβλίου, το οποίο μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με τη βοήθεια του διδάσκοντα.

Χρειάζεται λοιπόν ένας καινούριος τρόπος προσέγγισης των κειμένων που θα εξυπηρετεί τους στόχους της εκπαίδευσης, θα κάνει ευχάριστη τη διδασκαλία και θα επιτρέπει στο μαθητή να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για να μπορεί να μαθαίνει. Με αυτό τον τρόπο η Παλαιά Διαθήκη θα ανοιχτεί στο μαθητή, θα αποκαλύψει τους θησαυρούς της και θα γίνει ένα «εργαλείο» που θα τον βοηθήσει στην ερμηνεία του σημερινού κόσμου ( Byrne, 2003). Πιστεύω πως αυτός θα πρέπει να στηριχτεί στις ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας Επικοινωνίας), και ειδικότερα στις εφαρμογές που διαθέτουν.

Η φιλοσοφία αυτής της πρότασης επικεντρώνεται στη διαπίστωση πως οι ΤΠΕ μπορούν να αποτελέσουν ένα βασικό εργαλείο μάθησης. Εννοείται πως αυτές δεν θα είναι αυτοσκοπός (δηλαδή ο μαθητής να τις χρησιμοποιεί για να μαθαίνει λειτουργίες των Η/Υ!) αλλά χρησιμεύουν ως όργανο που θα βοηθάει να ξεδιπλωθούν με εύκολο τρόπο πτυχές, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα γίνονταν κατανοητές με μεγάλη δυσκολία (Breivik Patricia Senn & Gee Gordon E., 2006).. Η σχολική τάξη θα γίνει έτσι μία «ορχήστρα», και ο διδάσκων θα έχει το ρόλο του μαέστρου που κατευθύνει, οι μαθητές των μουσικών που δημιουργούν μαθαίνοντας παράλληλα, και οι ΤΠΕ θα είναι τα μέσα για την ανάδειξη της «μελωδίας».

Για την υλοποίηση αυτής της πρότασης κάθε παλαιοδιαθηκική διδακτική ενότητα, θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

· Πηγές (που μπορεί να είναι βιβλικά κείμενα, εξωβιβλικές μαρτυρίες ή θέσεις ερμηνευτών). Εννοείται πως είναι απαραίτητο να παρουσιάζονται με τρόπο προσιτό στους μαθητές

· Στοιχεία για το περιβάλλον που γράφονται τα βιβλικά κείμενα

· Επεξηγήσεις, που είναι απαραίτητες για την κατανόησή των κειμένων

· Οπτικό υλικό (εικόνες, χάρτες, βίντεο κ.α.)

· Τη σύνδεση με το σήμερα (πως μπορούν να «μιλήσουν» τα κείμενα στον μαθητή και στην καθημερινότητά του)

· Ασκήσεις κατανόησης (που μπορούν να παραχθούν με προγράμματα τύπου “hot potatoes” κ.α.)

· Σκέψεις των μαθητών γι’ αυτά που έμαθαν

Το μορφωτικό αγαθό προσφέρεται λοιπόν με ένα σενάριο διδασκαλίας που θα υλοποιηθεί με τις ΤΠΕ. Έτσι θα αναδειχτούν πολλές πτυχές του μαθήματος και θα γίνουν κτήμα των μαθητών. Εκτός των άλλων θα γίνει κατανοητή και η προσφορά της Παλαιάς Διαθήκης στο σύγχρονο άνθρωπο και οι μαθητές θα αφομοιώσουν τις αξίες της. Αυτό βέβαια θα έχει και επίδραση στη γενικότερη αντίληψη για τα παλαιοδιαθηκικά κείμενα και για το μάθημα των Θρησκευτικών, αφού πλέον η συνεισφορά τους θα έχει αναδειχτεί ικανοποιητικά.

ΕΝΑ ΣΕΝΑΡΙΟ/ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΑΛΑΙΟΔΙΑΘΗΚΙΚΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ

Στη συνέχεια, μέσα από την ανάδειξη των στοιχείων μιας παλαιοδιαθηκικής αφήγησης θα γίνει προσπάθεια να συνδεθούν οι παραπάνω σκέψεις με τη σχολική διαδικασία. Έχει επιλεγεί λοιπόν ένα θέμα που θεωρείται «εύκολο», και αφορά την Έξοδο από την Αίγυπτο και την πορεία στην έρημο.

Απαιτείται, όπως έχει τονιστεί, η δημιουργία ενός σεναρίου μαθήματος το οποίο και θα είναι η πυξίδα για την πορεία της διδασκαλίας. Δε θα ήταν άσχημο αυτό να στηριχτεί σε ένα παιχνίδι ρόλων, οι οποίοι θα ενσαρκώνονται μέσα από εφαρμογές του Η/Υ. Νομίζω λοιπόν πως ο διδάσκων θα πρέπει να δημιουργήσει δύο χαρακτήρες που θα κατευθύνουν τη διαδικασία, θα χρησιμεύουν για τη σύνδεση των μερών ενώ θα δημιουργούν ένα περιβάλλον δραματοποίησης των γεγονότων. Αυτοί είναι ο «Γραφέας» που «καταγράφει» τα γεγονότα και ο «Καθηγητής» που τα ερμηνεύει, τα επεξηγεί και δημιουργεί τις ασκήσεις. Ο ενεργός ρόλος του μαθητή θεωρείται αυτονόητος, αφού αυτός μαθαίνει, επεξεργάζεται και κρίνει σε κάθε περίπτωση. Τέλος, θα «αξιολογήσει» την αφήγηση και τις πληροφορίες.

Για την υλοποίηση αυτών των σκέψεων, χρειάζεται η σχολική τάξη να διαθέτει ή διαδραστικό πίνακα ή κεντρικό υπολογιστή και προτζέκτορα, για να έχει πρόσβαση στις ΤΠΕ. Αν υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί το εργαστήριο Η/Υ του σχολείου, και αν δεν είναι εύκολο και αυτό μπορεί ο διδάσκων να συνδέσει τον προσωπικό του υπολογιστή του με τον προτζέκτορα και να γίνει η παρουσίαση.

Τέλος χρειάζεται και ένα ειδικό λογισμικό το οποίο να περιέχει θέματα που σχετίζονται με την Αγία Γραφή. Όπως φαίνεται το πλέον κατάλληλο για τη διδασκαλία στη δευτεροβάθμια είναι το Bible Maps “Manna” που περιέχει πλουσιότατο υλικό (χάρτες, γενεαλογίες, ιστορικά στοιχεία) και με τη μορφή animation.

Η πορεία της παρουσίασης θα είναι η εξής:

Η Έξοδος από την Αίγυπτο-Η πορεία στην έρημο- Ο Δεκάλογος

Α. Η παρουσίαση

Αφού ανοιχτεί το πρόγραμμα «Manna», ο διδάσκων επιλέγει την ομάδα «Journeys». Από αυτή προχωράει στην ενότητα «Exodus». Η εικόνα που παρουσιάζεται είναι ο χάρτης της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης, ενώ με κόκκινο χρώμα σημειώνεται η πορεία των Ισραηλιτών στην έρημο. Το ποντίκι έχει πάρει το σχήμα χεριού που δείχνει. Αν τοποθετηθεί πάνω σε μία τοποθεσία παρουσιάζονται στο κάτω μέρος του προγράμματος σχετικά επεξηγηματικά στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζονται οι Ισραηλίτες που μετακινούνται στην έρημο.

Οι σταθμοί στην έρημο, στους οποίους θα επικεντρωθεί η προσοχή των μαθητών, είναι οι εξής:

Μερά (Εξ. 15,23 κ,ε.: τα πικρά νερά γίνονται γλυκά)

Αιλίμ (Εξ. 15,27: δώδεκα πηγές νερού και εβδομήντα φοίνικες)

Έρημος Σιν (Εξ. 16, 1 κ.ε. Δίνεται το μάννα και τα ορτύκια στους Ισραηλίτες)

Ραφιδίν (Έξ. 17, 1 κ.ε. Νερό από τα βράχια, η μάχη με τους Αμαληκίτες)

Όρος Σινά (Έξ. 19,1 κ.ε. Ο Λαός στο όρος Σινά. Ο Θεός δίνει ο Νόμο)

Έρημος Φαράν (Αρ. 13,1 κ.ε. Στέλνονται κατάσκοποι στη Χαναάν. )

Στη συνέχεια μέσω της εφαρμογής Power Point της σουίτας Microsoft Office (ή με κάποια αντίστοιχη) ο μαθητής πληροφορείται τα γεγονότα από τον «Γραφέα». Η διήγησή του στηρίζεται στην απόδοση των παλαιοδιαθηκικών κειμένων στη νεοελληνική, και είναι ο κεντρικός πυρήνας του μαθήματος, αφού θα αποτελέσει τη βάση για να δημιουργηθούν στη συνέχεια όλες οι δραστηριότητες (Κωνσταντίνου & Τσάκωνας, 1997). Η προσοχή σε αυτό το στάδιο θεωρείται δεδομένη για να κατανοήσει η τάξη τη σημασία των αφηγήσεων. Οπότε ο χαρακτήρας αρχίζει να «καταγράφει» τα εξής:

« (Μετά τη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας) ήλθε (ο λαός) στη Μερά. Δε μπορούσαν όμως να πιουν από τα νερά της γιατί ήταν πικρά. Γι’ αυτό άλλωστε στον τόπο δόθηκε αυτό το όνομα. Ο λαός τα έβαλε με το Μωυσή λέγοντας: Τι θα πιούμε; Και ο Μωυσής φώναξε στον Κύριο, και ο Κύριος του έδειξε ένα ξύλο που το έριξε στα νερά, και τότε αυτά έγιναν γλυκά… Κατόπιν έφτασαν στην Αιλίμ, που ήταν δώδεκα πηγές νερού και εβδομήντα φοίνικες…Στη συνέχεια έφτασαν στην έρημο Σιν…Και άρχισαν και πάλι να γκρινιάζουν οι Ισραηλίτες: Μακάρι (έλεγαν) να πεθαίναμε στην Αίγυπτο που είχαμε φαγητό, γιατί εσείς μας φέρατε σ’ αυτή την έρημο που θα πεθάνουμε από την πείνα…Τότε είπε ο Κύριος στο Μωυσή: Θα σας ρίξω ψωμιά από τον ουρανό…Το βράδυ θα φάτε κρέας και το πρωί θα χορτάσετε από ψωμί, για να καταλάβετε πως εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός. Το βράδυ λοιπόν ορτύκια σκέπασαν το στρατόπεδο και το πρωί γύρω από το στρατόπεδο ήταν στρώμα δροσιάς. Αφού αυτή σηκώθηκε πάνω στην έρημο φάνηκε ένα πράγμα μικρό και στρογγυλό, σαν κόκκος χαλαζιού. Τότε άρχισαν οι Ισραηλίτες να λένε ο ένας στον άλλο: τι είναι αυτό; Γιατί δεν το γνώριζαν. Και ο Μωυσής τους είπε Αυτό είναι το ψωμί , που σας δίνει ο Κύριος να φάτε….Οι Ισραηλίτες το ονόμασαν Μάννα. Ήταν λευκό και η γεύση του έμοιαζε σαν γλυκό από μέλι.

Στην έρημο Ραφιδίν που έφτασαν κατόπιν δεν υπήρχε νερό για να πιεί ο λαός, και γι’ αυτό και φώναζε εναντίον του Μωυσή….Ο Κύριος του είπε «χτύπησε την πέτρα για να βγει νερό»…Στη συνέχεια πολέμησαν εναντίον των Ισραηλιτών οι Αμαληκίτες…Και ήρθαν στο όρος Σινά…Και ο Κύριος είπε:

· Εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου…

· Να μην κατασκευάσεις είδωλο…

· Να σέβεσαι το όνομα του Κυρίου του Θεού σου…

· Να εργάζεσαι έξη ημέρες και να αφιερώνεις την έβδομη, το Σάββατο, στο Θεό…

· Να τιμάς τον πατέρα σου και τη μητέρα σου…

· Να μη φονεύσεις

· Να σέβεσαι τη συζυγική τιμή του άλλου

· Να μην κλέψεις

· Να μην ψευδομαρτυρήσεις

· Να μη επιθυμήσεις ότι ανήκει στο συνάνθρωπό σου

Μετά το Σινά έφτασαν στην έρημο Φαράν. Με εντολή του Κυρίου ο Μωυσής στέλνει ανθρώπους να κατασκοπεύσουν τη Χαναάν. Γυρνώντας, αναφέρουν πως αντίκρισαν μία περιοχή που ρέει μέλι και γάλα στην οποία κατοικούσαν μεγάλοι πολεμιστές και υπήρχαν οχυρωμένες πόλεις. Ο Μωυσής τότε παρακάλεσε τον Θεό να τους βοηθήσει…»

Στη συνέχεια, πάλι μέσω της εφαρμογής Power Point της σουίτας Microsoft Office (ή κάποιας αντίστοιχης), ο λόγος δίνεται στον «Καθηγητή» που κάνει τις απαραίτητες επεξηγήσεις. Με λόγο λιτό και σύντομο δίνει απαραίτητα στοιχεία, χρήσιμα για να γίνει κατανοητό το βιβλικό κείμενο. Αναφέρει λοιπόν τα εξής:

« Ο Δεκάλογος αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ενότητας, που είναι η νομοθεσία της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτή περιλαμβάνεται στα πέντε πρώτα βιβλία της (Πεντάτευχος). Επειδή ο Μωυσής θεωρήθηκε βασικός πρωταγωνιστής της διαδικασίας, με την οποία δόθηκε στο λαό, και ο καταγραφέας της, ονομάστηκε Μωσαϊκός νόμος. Αυτός καθόριζε ακόμη και μικρές λεπτομέρειες της ζωής των ανθρώπων της Βίβλου. Δόθηκε, σύμφωνα με την αφήγηση, στο όρος Σινά, στο οποίο έφτασαν οι Ισραηλίτες, μετά από πολλές δυσκολίες, που ήταν γνωστές στους ανθρώπους που ζούσαν στη Μέση Ανατολή.

Στόχος των συγγραφέων είναι να παρουσιάσουν ενέργειες του Θεού. Μέσα από αυτές ο Θεός βοηθάει τον άνθρωπο και δεν τον εγκαταλείπει. Ζητάει από αυτόν την πίστη του».

Τα παραπάνω κείμενα αποτελούν και το αφηγηματικό μέρος της ενότητας. Η επιδίωξη είναι να μπορέσουν οι μαθητές να γνωρίσουν τα γεγονότα και να τα τοποθετήσουν στο γενικότερο πλαίσιο της παλαιοδιαθηκικής διδασκαλίας.

Β. Η επεξεργασία

Η επεξεργασία χρησιμεύει για να διαπιστωθεί η ετοιμότητα της τάξης, και ποια διδακτικά αγαθά θα παραμείνουν στη μνήμη των μαθητών.

Το σενάριο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εξής σε αυτή τη φάση:

Παρουσιάζεται, με το Power Point χάρτης της Εξόδου (όχι αυτός που περιλαμβάνει το πρόγραμμα Manna). Οι τοποθεσίες όμως που αναφέρθηκαν προηγουμένως δεν είναι στη σωστή τους θέση. Ο χαρακτήρας του «Καθηγητή» το επισημαίνει και αναθέτει στην τάξη να τοποθετηθούν κανονικά. Η διαδικασία καταγράφεται ως εξής από αυτόν:

«Ουπς…κάποιος πείραξε το χάρτη με τις τοποθεσίες και τα γεγονότα της Εξόδου. Επειδή δε βλέπω και πολύ καλά, βοηθήστε με να τα τοποθετήσω στη σωστή τους θέση»

Οι μαθητές υποδεικνύουν την ορθή θέση. Αφού ολοκληρωθεί αυτή η άσκηση στη συνέχεια ο χαρακτήρας του «Καθηγητή» προτείνει στους μαθητές να χωριστούν σε ομάδες, σε ένα «παιχνίδι» ρόλων, και η κάθε μία από αυτές να επιλέξει μία τοποθεσία της ερήμου ή ένα γεγονός που συνδέθηκε με τα γεγονότα της Εξόδου. Αφού δείξει και σχετικό οπτικό υλικό (που μπορεί να έχει «κατεβάσει» από διαδικτυακές τοποθεσίες) στο Power Point ζητάει να καταγράψουν τα παιδιά τις σκέψεις τους, αφού θεωρήσουν πως συμμετείχαν και αυτά στα γεγονότα.

Τα παραπάνω παρουσιάζονται ως εξής από τον «καθηγητή»:

« Παιδιά το ξέρετε πως και εσείς συμμετείχατε στα γεγονότα της Εξόδου; Όχι; Ε λοιπόν σας λέω ναι. Γι’ αυτό χωριστείτε σε ομάδες και γράψτε μου τις εντυπώσεις σας από μία περιοχή που επισκεφτήκατε και σας έκανε εντύπωση »

Όπως φαίνεται οι διάλογοι γίνεται με μία χιουμοριστική διάθεση, αφού ο στόχος είναι να γίνει η προσέγγιση της τάξης με μία διαδικασία παιχνιδιού, που βοηθάει στην αποφυγή του μαθησιακού καταναγκασμού. Ταυτόχρονα, έτσι τα παλαιοδιαθηκικά κείμενα γίνονται οικεία και αγαπητά στους μαθητές. Να τονιστεί ακόμη, πως μέχρι εδώ, δεν έχει γίνει επεξεργασία στοιχείων από τον Δεκάλογο. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός πως ελλοχεύει συνεχώς ο κίνδυνος της ηθικοποίησης του κειμένου, κάτι που είναι ξένο με το βιβλικό πνεύμα, αλλά και με το στόχο της μαθησιακής διαδικασίας. Η προσοχή πρέπει να είναι πολύ αυξημένη, αφού πολύ εύκολα τα «μη» και τα «πρέπει» του διδάσκοντα μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη στην προσπάθεια προσέγγισης των κειμένων.

Με βάση αυτά τα δεδομένα η τρίτη άσκηση, που θα αφορά πλέον το Δεκάλογο, και θα παρουσιάσει ο «Καθηγητής», θα μπορούσε να έχει ως εξής:

«Οι δέκα εντολές, που γνωρίσατε, μπορούν να είναι χρήσιμες στη σημερινή κοινωνία; Αν συμφωνείτε θα ήθελα να σας παρακαλέσω να αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα».

Γ. Η ανακεφαλαίωση

Η συγκέντρωση των γνώσεων που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της διδακτικής ώρας είναι απαραίτητη, για να μπορέσει ο μαθητής να συγκρατήσει στη μνήμη του τα αγαθά που του παρασχέθηκαν και να τα μετασχηματίσει σε «εμπειρία», η οποία θα παραμείνει και θα βοηθήσει στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Ο χαρακτήρας του «Καθηγητή» αναλαμβάνει και πάλι αυτό το έργο, και αναφέρει τα εξής:

« Ας ανακεφαλαιώσουμε αυτά που μάθαμε: Να θυμάστε λοιπόν πως μετά τη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας ο λαός περιπλανήθηκε στην έρημο. Σε αυτή την πορεία η βοήθεια του Θεού είναι εμφανής. Φτάνοντας στο όρος Σινά, του δίνονται, σύμφωνα με την αφήγηση της Παλαιάς Διαθήκης, οι εντολές που καθορίζουν τη σχέση με το Θεό και τους συνανθρώπους. Αυτές αποτελούν και μία από τις βάσεις του πολιτισμού μας»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Ο λόγος που χρησιμοποιήθηκαν οι εφαρμογές των ΤΠΕ, στη διδασκαλία της Παλαιάς Διαθήκης ήταν να κάνουν- στο μέτρο του δυνατού- προσιτά τα νοήματά της στους μικρούς μαθητές. Πρέπει όμως να τονιστεί πως για το αποτέλεσμα που θα έχει η προσπάθεια θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως οι επιλογές που έχει ο θεολόγος/ εκπαιδευτικός είναι ουσιαστικά δύο: ή πρώτη είναι να παρουσιαστεί η Παλαιά Διαθήκη ως ένα «απολογητικό» κείμενο που περιέχει καταγραφές με απαγορευτικό/ηθικιστικό χαρακτήρα, προφανώς ξένες με το πνεύμα και τη νοοτροπία του σύγχρονου ανθρώπου, αφού δε συμβαδίζουν με τον τρόπο σκέψης του. Δυστυχώς πρέπει να τονιστεί ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτή είναι η άποψη που δέχεται ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας για το πρώτο μέρος της Αγίας Γραφής, γιατί αυτή η εικόνα είχε δοθεί στα μαθητικά χρόνια, και έχει παραμείνει, όπως είναι φυσικό. Η δεύτερη είναι να τοποθετηθεί το κείμενο στις πραγματικές του διαστάσεις, να αναδειχτούν τα κοινωνικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά νοήματά του, που επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν ένα σημαντικό μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού, και έτσι να μπορέσουν οι μαθητές να γνωρίσουν την πραγματική θρησκευτική/πολιτιστική αξία της Παλαιάς Διαθήκης και να τοποθετηθούν υπεύθυνα απέναντι στο βασικό της μήνυμα, που είναι η ανάδειξη και ο σεβασμός των ανθρώπινων αξιών, αφού γι’ αυτές παρουσιάζεται να ενδιαφέρεται και ο ίδιος ο Θεός. Βεβαίως αυτό, όπως τονίστηκε, δε φαίνεται να είναι καθόλου εύκολο να προσφερθεί σε παιδιά της Α΄ Γυμνασίου, και να γίνει ο σχετικός διάλογος μαζί τους. Το ιδανικό λοιπόν θα ήταν η ύλη που προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη να διδάσκονταν σε μία από τις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου.

Στην παρούσα όμως κατάσταση οι ΤΠΕ, όπως τονίστηκε, μπορούν να δώσουν σημαντική βοήθεια, αφού οι εφαρμογές τους δείχνουν να βοηθούν στο πλησίασμα των παλαιοδιαθηκικών ιδεών. Κάνοντας την παρουσίαση ευχάριστη και προσιτή, κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών, και τα βοηθούν να πλησιάσουν το δύσκολο κείμενο.

Έτσι οι δύο χαρακτήρες που χρησιμοποιήθηκαν στόχευαν να βοηθήσουν την τάξη να αισθανθεί οικειότητα με τα προσφερόμενα διδακτικά αγαθά. Ιδίως ο «Καθηγητής» με τα κείμενά του που πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο χιουμοριστικά, θεωρήθηκε πως ήταν ιδανικός για να βοηθήσει τους μικρούς μαθητές να κατανοήσουν τη διδακτική ενότητα. Από την άλλη ο «Γραφέας» που παρουσιάζεται με τα χαρακτηριστικά της εποχής, που θεωρείται πως διαδραματίστηκαν τα γεγονότα, αναδεικνύει το κείμενο και βοηθάει στην καλύτερη προσέγγισή του.

Το λογισμικό «Manna» αποτελεί επίσης ενδιαφέρον εργαλείο για τη διδασκαλία του βιβλικού μαθήματος στη Βθμια Εκπαίδευση. Περιέχει έναν πλούτο χαρτών, φωτογραφιών, εικόνων που σχετίζονται με το μάθημα των Θρησκευτικών. Μπορεί να δώσει άφθονο υλικό στον καθηγητή που θα θελήσει να το αξιοποιήσει στη διδασκαλία του.

Χωρίς αμφιβολία και τα υπόλοιπα προγράμματα και οι εφαρμογές των ΤΠΕ μπορούν να προσφέρουν σημαντική βοήθεια στη παρουσίαση μιας διδακτικής ενότητας και στην κατανόησή της από τον μαθητή.

Τελειώνοντας, θα πρέπει να τονιστεί πως η προσπάθεια όλων όσων ασχολούνται με τα Θρησκευτικά, και τη διδασκαλία των παλαιοδιαθηκικών κειμένων στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ειδικότερα, θα πρέπει να έχει ως κέντρο της την επικαιροποίηση των διδακτικών αγαθών τους, ώστε να ενδιαφέρουν πραγματικά τους μαθητές. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν να συμβάλλουν ουσιαστικά στο γενικότερο στόχο της εκπαίδευσης που είναι η δημιουργία ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων. Οι ΤΠΕ φαίνεται να έχουν σημαντικό ρόλο σε αυτή, οπότε αποτελούν ένα βασικό μέσον, που βοηθάει στη συνάντηση του σημερινού ανθρώπου με την Παλαιά Διαθήκη.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Κωνσταντίνου Μιλτιάδης & Τσάκωνας Βασίλειος (1997). Η Παλαιά Διαθήκη. Μετάφραση από τα πρωτότυπα κείμενα, Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνική Βιβλική Εταιρία

Κωνσταντίνου Μιλτιάδης (1998). Ρήμα Κυρίου κραταιόν. Αφηγηματικά κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Π.Σ. Πουρναρά.

Κωνσταντίνου Μιλτιάδης (2008). Παλαιά Διαθήκη. Αποκρυπτογραφώντας την πανανθρώπινη κληρονομιά, Αθήναι: Εκδόσεις Αρμός.

Byrne Herbert W. (2003). Biblical Education: A Bible Study Guide, Victoria Canada: Trafford Publishing.

Breivik Patricia Senn & Gee Gordon E. (2006). Higher Education in the Internet Age, Westport CT: Greenwood Publishing Group